Rudnik 1872 r.
Hrabia Ferdynand Ernest Hompesch (1843 – 1897) – działacz gospodarczy i mąż opatrznościowy Rudnika, wszedł w posiadanie dóbr Kopki z przyległościami pod Rudnikiem po śmierci rodziców Wilhelma i Adolfiny Hompesch, którzy owe włości zakupili w połowie XIX w. Byli Austriakami, właścicielami dużego majątku na Morawach.
Hompeschowie, po sprowadzeniu się do zaniedbanego majątku w Rudniku, od razu zaprowadzili w nim nową gospodarkę. Przede wszystkim przebudowali istniejącą siedzibę poprzednich właścicieli nadając jej kształt litery L. Na styku starej i nowej części wzniesione zostały dwie wieże, zaś od strony stawu dobudowano przeszklone galerie. Do majątku sprowadzili wielu fachowców z Czech i Austrii, w celu wdrożenia nowoczesnych metod gospodarowania.
Ferdynand Hompesch, gdy przejmował ojcowiznę, był już posłem do parlamentu w Wiedniu i człowiekiem bardzo wpływowym. Przez swoją żonę Zofię z Wallensteinów był spokrewniony z dworem Franciszka Józefa, cesarza Austrii. Brał czynny udział w życiu politycznym i społecznym ówczesnej Galicji. Niejednokrotnie wstawiał się za pokrzywdzonym ludem w parlamencie.
W rudnickich dobrach kontynuował dzieło rozpoczęte przez ojca. W lasach prowadził regulację wodną, założył stawy rybne, wybudował tartak parowy, sprowadził do miasta pierwszego lekarza i aptekarza. Ferdynand przyczynił się do wybudowania drogi bitej w kierunku Leżajska oraz linii kolejowej z Przeworska do Rozwadowa.
Hrabina zajmowała się upiększaniem dworu oraz działalnością dobroczynną. Z jej inicjatywy powstał piękny park z wyszukanymi gatunkami drzew i kwiatów oraz wybudowana została drewniana kaplica z ołtarzem wykonanym przez artystów w Zakopanem, w szkole snycerskiej, na wzór ołtarza Matki Boskiej w Monachium.
Jednak baron Ferdynand Hompesch, w pamięci mieszczan zapisał się jako ojciec rudnickiego wikliniarstwa.
Wikliny w Rudniku nie brakowało, i w tym surowcu hrabia dostrzegł ratunek na galicyjską biedę. Prosta technika wyplatania nie była w okolicy obca. Chcąc jednak wprowadzić wikliniarzy w wyższą znajomość sztuki wikliniarskiej, wysłał na swój koszt kilku młodych Rudniczan na nauki do Wiednia. Znad Dunaju wrócili już jako fachowcy od wikliniarstwa i tak zaczęła się wielka przygoda małego Rudnika nad Sanem z wikliną, która trwa do dnia dzisiejszego.
Rudniczanie nie zapomnieli hrabiego Hompescha – założyciela koszykarstwa, dobrego człowieka i gospodarza. Niedługo po śmierci, w dowód wdzięczności, wystawili mu kamienny pomnik w modnej wówczas manierze panującej w monarchii, przedstawiający hrabiowskie popiersie. „Choć obcego pochodzenia byłeś, naród polski polubiłeś” – tak śpiewali mu podczas odsłonięcia pomnika.
I stanął Hompesch „w najruchliwszym miejscu miasta, otoczony zielenią, wąsaty staruszek o dobrotliwym spojrzeniu, przyglądał się przejeżdżającym furmankom i samochodom napełnionym wyrobami koszykarskimi. Pewnie cieszył się i był dumny, że jego dzieło nie poszło na marne”.
Maria Zygmunt
Ważniejsze wydarzenia z czasów Hompeschów w Rudniku:
1845 | – hrabina funduje figurę w stylu barokowym św. Jana Nepomucena. Kult tego świętego przybył do Rudnika wraz z Czechami sprowadzonymi przez hrabiego do majątku |
1871 | – powstaje poczta i 1 klasowa szkoła ludowa |
1872/1873 | – wyjazd Rudniczan na nauki do Wiednia na koszt hrabiego |
1877 | – zorganizowano w mieście Straż Pożarną |
1882 | – powstaje firma pod nazwą „Szkoła Koszykarska Karol Józef Krauz we Wiedniu” |
1883 | – z inicjatywy hrabiny Zofii w parku przy pałacu wybudowano kaplicę z drzewa modrzewiowego |
1888 | – wybudowano wikarówkę z pomocą finansową hrabiny |
1890 | – wybudowano murowany budynek szkoły ludowej 5 klasowej oraz tartak parowy |
1896 | – odbudowa miasta po pożarze; hrabia opracował plan odbudowy, pomógł finansowo, dał drzewo ze swoich lasów i furmanki do wywozu |
1898 | – hrabina Zofia, wdowa po zmarłym w 1897 r. Ferdynandzie, sprzedaje majątek Róży i Stanisławowi Tarnowskim |
Bibliografia:
Borzęcki J.A.; Myjak J.: Epoka wikliny, Tygodnik Nadwiślański, 1985 Nr 36
Chmiel J. : Historia familii Hompesch, Przegląd Rudnicki, 2005 Nr 33, s.25-37
Chmiel Z.: Hompesch w Rudniku, Przegląd Rudnicki, 1990 Nr 4, s. 8-11
Gawroński F.: Rudnik nad Sanem ważnym okręgiem wikliniarsko-koszykarskim w Polsce i Europie, Przegląd Rudnicki, 1989 Nr 1, s.17-23
Mielniczuk J.: Jak Hompesch z Leninem wojował, Nowiny, 2002 Nr 252, s.24
Myjak J.: Ferdynand Hompesch, Tygodnik Nadwiślański, 1990 Nr 22